අද කළුවර පොහොය දවස, ගිම්හාන ඍතුවේ පණ්ණරසි පොහොය. මේ සඳ නැති කලූවර රාත්‍රියේ, භික්ෂුව කුටියේ සිට තනිවම අධිෂ්ඨාන පොහොය සිදුකරලා, පිරිසිදු භික්ෂු ජීවිතයක හෘද සාක්ෂියෙන් උපන්, විදර්ශනාමය ප්‍රීතිය සහ ඵස්සද්ධිය තුළ සිටිමිනුයි, පිංවත් ඔබට මේ සටහන තබන්නේ. සඳ නැති කළුවර රාත්‍රිය, මුළු කැලෑ පරිසරයම ඝණ අන්ධකාරයෙන් ගිලගත්තත්, ඒ ඝන අඳුරේ භික්ෂුවගේ සිත, සප්ත බොජ්ඣ`ඕඟයන්ගෙන් ආලෝකමත්වයි තිබෙන්නේ.
අද දවසේ පන්සල් සහ ආරන්‍ය කුටිවල උපසම්පදා ස්වාමීන් වහන්සේලා මොනතරම් නම්, තම තමන්ගේ උතුම් ශීලයන් තව තවත් ශක්තිමත්කොට ගන්නට ඇත්ද? අද දිනයේ උපසම්පදා ස්වාමීන් වහන්සේලා තුළින් ශක්තිමත් වුණා වූ ශීලයේ අර්ථයන්, මේ උතුම් සම්මා සම්බුද්ධ ශාසනයට, තව තවත් දීර්ඝායුෂ ලබා දෙන්නට ඇති ද? උතුම් උපසම්පදා ස්වාමීන් වහන්සේලාගේ ප්‍රාතිමෝක්ෂ ශීලයේ ශක්තියයි, උතුම් සම්මා සම්බුද්ධ ශාසනයට ආයුෂය, වර්ණය, සැපය, බලය ලබලා දෙන්නේ. මේ උතුම් සම්මා සම්බුද්ධ ශාසනයට තව තවත් ආයුෂය, වර්ණය, සැපය, බලය ලබාදෙන්න නම්, උපසම්පදා භික්ෂූන් වහන්සේලා වන අපි, අපේ ශීලයේ අර්ථයන් තව තවත් සම්මා දිට්ඨියෙන් සහ සම්මා සංකප්පයන්ගෙන් පෝෂණය කොටගෙන, චිත්ත විශුද්ධිය සහ දිට්ඨි විශුද්ධිය කරා මෙහෙයවිය යුතු වෙනවා.
ලොවුතුරා බුදුරජාණන් වහන්සේ දේශනා කරනවා, රූප, වේදනා, සංඥා, සංස්කාර, විඤ්ඤාණ ධර්මයන්ගේ ඇත්ත ඇති සැටියෙන් දකින්න නම්, පංච නීවරණයන් බැහැර වූ සම්මා සමාධිමත් සිතක් තිබීම අත්‍යවශ්‍යයි කියලා. සම්මා සමාධිමත් සිතක් කියන්නේ, ආර්ය අෂ්ටාංගික මාර්ගයේ මුල් මාර්ග හතේ සුන්දර ඵලයයි. සම්මා සමාධිය අයිති වෙන්නේ, චිත්ත විශුද්ධිය කියන ධර්මානුකූල අර්ථයටයි.
අපි තවමත් රූප, වේදනා, සංඥා, සංස්කාර, විඤ්ඤාණ ධර්මතාවයන් නිත්‍යයි, සැපයි, සුභයි, ආත්මයි වශයෙන් දකින්නේ, පංච උපාදානස්කන්ධ ධර්මයන් තුළ බැසගෙන ජීවත් වෙන්නේ, රූපය සතුටින් පිළිගන්නේ, වේදනාවන්ට ආදරයෙන් බැඳ’ යන්නේ, සංඥාවන්ට ලෙන්ගතුකමින් දෑත් දිගු කරන්නේ, සංස්කාරයන්ට සෙනෙහසින් ගරු සත්කාර කරන්නේ, විඤ්ඤාණයන් මම යැයි දැඩිව ගන්නේ, අපේ අහිංසක ජීවිත තවමත් පංච නීවරණයන්ට තෝතැන්නක් වෙලා තිබෙන නිසාමයි. අපි අපේ උතුම් ප්‍රාතිමෝක්ෂ ශීලය ධර්මානුකූලව ආර්ය අෂ්ටාංගික මාර්ගය තුළ ආයෝජනය කරලා නැහැ. අපි සැප වැඩි, ආශ්වාදය වැඩි ප්‍රතිලාභයක් බලාපොරොත්තුවෙන් උතුම් සම්මා දිට්ඨි සහ සම්මා සංකප්පයන්ගේ නිවැරදි මාර්ගෝපදේශකත්වයෙන් තොරවයි අපේ ශීලය අපි ආයෝජනය කොට තිබෙන්නේ.
පිංවත් ඔබ ආරක්ෂා කොටගන්නා ශීලය, ධර්මානුකූලව ලස්සන කොටදෙන්නේ, සම්මා දිට්ඨි සහ සම්මා සංකප්පයන්ගෙන් ඔබේ ශීලය පෝෂණය වුවොත් පමණක්මයි. උතුම් සම්මා දිට්ඨියෙන් සහ සම්මා සංකප්පයන්ගෙන් මොනවට පෝෂණය වූ ඔබේ ශීලය, ඔබව සම්මා සමාධිය දෙසට යොමු කරන්නේ කල්‍යාණමිත්‍ර භාවයෙන්මයි. පිංවත් ඔබ, ඔබේ ශීලය සම්මා සමාධිය දෙසට යොමු නොකරගන්නා තාක්, ඔබේ ශීලය, මමත්වයේ දැඩිභාවයෙන් ඔබව රවට්ටනු ඇත. පිංවත් ඔබ තුළ වැඩෙන ශීලයේ ශක්තිය නිත්‍ය යැයි සිතා ශීලයේ අර්ථයන් තුළ නැවතී සිටින්නට එපා. ශීලයේ අර්ථයන් තුළ පමණක් අපි නැවතී සිටියොත්, ඇත්ත ඇති සැටියෙන් නොදකින, බොරුව ඇත්තක් කොට දකින, සම්මා සමාධියේ ඉඩෝරයට වියලී ගිය පංච නීවරණ සහිත ජීවිතයක් බවටයි, අපේ භික්ෂු ජීවිත පත්වෙන්නේ.
ලොවුතුරා බුදුරජාණන් වහන්සේ පිරිනිවී ගොස් වසර දෙදහස් හයසියයක් (2,600* පමණ ගෙවුණු තැන, වර්තමානයේ අපි සිටින්නේ උතුම් සම්මා සම්බුද්ධ ශාසනය ගැන සතුටු විය හැකි හෝ දුක්විය යුතු තැනක නොවේ; හේතුඵල ධර්මයන්ට අදාළව ධර්මයේ උපේක්ෂාවෙන්මයි සම්මා සම්බුද්ධ ශාසනය අපි දැකිය යුත්තේ. ඒ උපේක්ෂා සහගත දැක්ම තුළින්, අපි තුළ සකස් වෙන සමාධිමත් සිතයි, සම්මා සම්බුද්ධ ශාසනයේ, ඇත්ත ආරක්ෂාව උදෙසා අවශ්‍ය විදර්ශනාමය ප්‍රඥාවට උපකාරක ධර්මයන් සකස්කොට දෙන්නේ. සියලූ සංස්කාරයන්ගේ නිත්‍ය, සුභ, ආත්මීයභාවය දකිමින්, වර්තමානයේ සම්මා සම්බුද්ධ ශාසනය ගැන ඔබ සතුටු වුණොත් හෝ දුක් වුණොත් එහි ඵලය සමාධියෙන් ඔබව දුරස් කරන පංච නීවරණ ධර්මයන්මය.
සම්මා සමාධිමත් ”සිත”, ඔබෙන් තොරව, භික්ෂුවක් කෙසේ නම්, බොරුවෙන් වසාගත් මේ පංච උපාදානස්කන්ධ ලෝකයේ ඇත්ත දකින්න ද? සම්මා සමාධියේ දුර්වලභාවයන් නිසාම, අපි සියල්ලෝම මංමුලා වෙලා සිටින්නේ. ලොවුතුරා බුදුරජාණන් වහන්සේ පිරිනිවී ගියා. අතීතයේ වැඩ සිටිය සියලූම රහතන් වහන්සේලාත් පිරිනිවී ගියා. වර්තමානයේ අපි, මේ උතුම් චීවර දරාගන්නේ, අපි අපවත් වෙන මොහොතේ දෑස්වල කඳුළු පුරවාගෙන, ජීවිතය හැර යන්න නොවේ. මරණය ඉදිරියේ ජීවිතය, ජය සහ පරාජයෙන් තොරව සියලූ සංස්කාරයෙන්ගේ අනිත්‍යභාවය දකිමින් ජීවිතය ධර්මයේ උපේක්ෂාවට ගන්නයි. ජීවිතය ජය අරගෙන වැඩක් නැහැ. ජීවිතය පරාජය වෙලාත් වැඩක් නැහැ. අතීත සංසාර භව ගමනේ පටිච්චසමුප්පන්නව, අපි ජයගත්ත ජීවිතත්, අපි පරාජය වෙලා සතර අපායන්ට වැටුණු ජීවිතත් යන දෙකම අනිත්‍ය වූ සංස්කාරයන් බව අපි දකින්න ඕනේ. සම්මා සමාධියකින් තොරව, අපි කෙසේනම්, ඉහත අර්ථය, අර්ථවත්ව දකින්න ද? උතුම් ශීලයේ දුර්වලභාවයන් තුළ, අපි කෙසේ නම් සම්මා සමාධිමත් සිතක් ඇතිකොට ගන්නද? ධර්මයේ සුන්දර හේතුඵල ධර්මයන් මොනවට ගැලපිලා යන්නේ හරියට, නිවුන් දරුවන් දෙදෙනෙක් එකිනෙකට ගැලපිලා යනවා වගේ.
බුදුරජාණන් වහන්සේ සාරාසංඛ්‍ය කල්ප ලක්ෂ ගණනාවක් දසපාරමී ධර්මයන් පූරණය කරමින් සිදුකළා වූ මහා යුග මෙහෙවරින් උපන්, මේ උතුම් සම්මා සම්බුද්ධ ශාසනයට තව තවත් ද’ර්ඝායුෂ ලබාදීමේ වර්තමාන යුග මෙහෙවර පැවරී තිබෙන්නේ, වර්තමානයේ වැඩසිටින උපසම්පදා භික්ෂූන් වහන්සේලාටයි. බෝධිසත්ත්වයන් වහන්සේ මහා සාගරයේ ජලයට වඩා රුධිරය දන්දීලා, මහ පොළොවේ පස් වලට වඩා ශරීර මාංශ දන්දීලා, අපි වෙනුවෙන් සිදුකළ මහා පාරමී කැපවීම් වලට, උපසම්පදා භික්ෂූන් වන අපි බුදුරජාණන් වහන්සේට අපේ ශීලයෙන්, අපේ චිත්ත විශුද්ධියෙන්, අපේ දිට්ඨි විශුද්ධියෙන් කෘතගුණ දක්වනවා ද? අපි අපෙන්ම ප්‍රශ්න කර ගනිමු.
සාරිපුත්ත මහෝත්තමයන් වහන්සේ දේශනා කරනවා, භික්ෂූන් වන අපිට, ඉන්ද්‍රියයන්ගේ වැසූ දොරටුව ඇතිව ජීවත් වෙන්නය කියලා. අපි තුළින් වැඩෙන ඉන්ද්‍රිය සංවර ශීලය, අපේ චිත්ත විශුද්ධියට හොඳ පිටුවහලක් වෙනවා. අපි ඇසෙන් රූපයක් දැකලා, එම රූපය කෙරෙහි ඇලීම් හෝ ගැටීම් ඇතිකොට ගන්නේ නැහැ. රූපය සතර මහා ධාතුවක් වශයෙන්ම දකිනවා. රූපය, ජාති, ජරා, ව්‍යාධි, මරණයන්ට තෝතැන්නක් බවම දකිනවා. එවිටයි පිංවත් අපේ සිත් සමාධිමත්භාවයට පත්වෙන්නේ. පංච නීවරණ ධර්මයන්ගේ සිරකරුවෙක් බවට පත් නොවන්නේ.
ඇසෙන් රූපයක් දැකලා එම රූපයන්ට අපි බැඳී ගියොත්, මනස අසංවර වෙනවා. එහෙම වුණහම තමයි භික්ෂූන් වන අපිටත්, ශරීරය රූපලාවණ්‍ය කරන්න සිතුවිලි සකස් වෙන්නේ. ශීලයේ ලස්සන වෙනුවට, සමාධියේ සහ ප්‍රඥාවේ ලස්සන වෙනුවට, වටිනා සිවුරු පිරිකර වලින්, වටිනා ගෘහ භාණ්ඩ වලින්, විසිතුරු අලංකාර පන්සල්, ආරණ්‍ය වලින් අපි ලස්සන සොයන්න පෙළඹෙන්නේ. අධ්‍යාත්මික සහ බාහිර රූපයන් අනිත්‍ය වශයෙන් දකින්නේ නැහැ.
මේ සටහන තබන මොහොතේ භික්ෂුවට, භික්ෂුව හොඳින් දන්නා දායක මහත්මයෙක්, දායක මහත්මියක් මතකයට නැගෙනවා. භික්ෂුව ඒ සැණින්ම, එම රූපයන් අනිත්‍ය වශයෙන් දකිනවා. එම රූපයන් දෙතිස් කුණපයක්කොට දකිනවා. අට්ඨික සංඥාවක්කොට දකිනවා. එවිට එම රූපයන් සිතෙන් මැකී යන්නේ, මහ දවල් තද අව්කාශ්ඨකයේ රත්වී ඇති යකඩ කටාරමකට, වතුර බිඳු කිහිපයක් දැම්මොත්, එම වතුර බිඳු කිහිපය ඒ සැනින්ම පිච්චී යනවා වගේමයි.
භික්ෂුවට ලස්සන පන්සල්, ආරණ්‍ය, ලස්සන යාන වාහන, ලස්සන දහස්කඩ සිවුරු, ධනවත් දායක පිරිස්, සෙනඟ පිරිවර ගැන මතකයන් සකස් වෙනවා. භික්ෂුව එම සිතුවිලි ඵස්සයෙන් ඉදිරියට අරගෙන යන්නේ නැහැ. ඵස්සයට හේතු වූ අධ්‍යාත්මික සහ බාහිර රූපයන්, කායානුපස්සනාව තුළම විසුරුවා දකිනවා. එවිට ඇසේ ඵස්සය වේදනාව දෙසට නොව, ඇසේ ඵස්සය විදර්ශනාත්මක සමාධිය දෙසටම යොමුවෙන්නේ, හේතුඵල ධර්මයන් ස්වයංක්‍රීයව දකින, ධර්මයේ උපේකෂාව මොනවට පෝෂණය කරමින් යැයි බුදුරජාණන් වහන්සේ දේශනා කරනවා.
වර්තමානයේ භික්ෂු සමාජයේ අපි, ඇසෙන් රූපයක් දකිත්දී, එම රූපයන්ට එක්කෝ අලෙනවා, නැත්නම් ගැටෙනවා. ඵස්සය හේතුඵල ධර්මයන් තුළ විසිරුවා දකින්නේ නැහැ. සතර මහා ධාතුවෙන්ම සෑදුන අධ්‍යාත්මික රූපයත්, බාහිර රූපයත්, අනිත්‍ය වූ සංස්කාර හේතුවෙන්ම සකස් වූ විඤ්ඤාණයත් එකතුවක්ය කියලා, ඵස්සය දකින්නේ නැහැ. පිංවත් භික්ෂූන් වන අපි ධර්මය දෙස, ධර්මයේම ඇසින් බලන්න ඕනේ. නාමරූප පච්චයා සළායතනං, පිංවත් අපේ ඇසේ උපත, කනේ උපත ඔතනයි තිබෙන්නේ. ඔබේ ඇස මම යැයි, මගේ යැයි ඔබ ගන්න එපා. පටිච්චසමුප්පන්නව නාමරූප ධර්මයන් සකස් වීමටත් රූපයමයි මුල් වෙන්නේ. භික්ෂූන් වන අපි, අනිත්‍ය වූ ජරා, ව්‍යාධි මරණයන්ට තෝතැන්නක් වූ සතර මහා ධාතුව, රූපය මමය, මගේ යැයි ගැනීම නොකළ යුත්තක්මයි.
සමාධිමත් සිතකට පුළුවන් ලෝකය විනිවිද දකින්න. රූප, වේදනා, සංඥා, සංස්කාර, විඤ්ඤාණ පංච උපාදානස්කන්ධ ලෝකයේ ඇත්ත ඇති සැටියෙන් දකින්න. බුදුරජාණන් වහන්සේ දේශනා කරනවා, සම්මා සමාධිමත් සිත, මාරයාගේ දෑස් අන්ධකොට දමනවාය කියලා. අපි සම්මා සමාධියෙන් දුර්වල නම්, නිරතුරුවම අපි මාරයාට ඇස් ලබා දුන්නා වෙනවා, කාමයන්ට අවකාශය ලබා දුන්නා වෙනවා.
බුදුරජාණන් වහන්සේ දේශනා කරනවා, මහණෙනි, මම මේ ඉන්ද්‍රීය අසංවරභාවයේ ඇති දෝෂයන් දැකලාමයි ඔබලාට ඉන්ද්‍රීය සංවරභාවය ගැන දේශනා කරන්නේ කියලා. පිංවත් ඔබ ගින්නෙන් රත්වී, ගිනියම් වූ යකඩයකින් ඔබේ දෑස් පිරිමදින්න. එහෙම කළාය කියලා ඔබ සතර අපායට වැටෙන්නේ නැහැ. නමුත්, ඔබ ඇසෙන් රූප දැකලා, එම රූපයන්ට බැඳුනොත්, එම රූපයන් හා ගැටුණොත්, ඔබ පටිච්චසමුප්පන්නව ඊළඟ ජීවිතය නිරය හෝ තිරිසන් ලෝකය බලාපොරොත්තු විය යුතු යැයි බුදුරජාණන් වහන්සේ දේශනා කරනවා.
මහණෙනි, පිංවත් ඔබලා, ගිනිගත් තියුණු හුලකින් කන් දෙකට ඇන ගන්න. එහෙම කළාය කියලා ඔබලා සතර අපායට වැටෙන්නේ නැහැ. නමුත් පිංවත් ඔබලා සමාජයෙන් නැෙඟන පැසසුම් සහ ගැරවුම් අහලා මනස අසංවර කොටගත්තොත් ඔබලා නිරය, තිරිසන් යෝනියටයි වැටෙන්නේ.
මහණෙනි, පිංවත් ඔබලා ගිනිදැල් නැගෙන සැතකින් ඔබේ නාසය කපා දමන්න. ඒ දුකෙන් ඔබ සතර අපායට වැටෙන්නේ නැහැ. නමුත් ඔබලා නාසයෙන් කැමති සහ අකමැති සුවඳ විඳලා මනස අසංවර කොටගත්තොත්, ඔබලා නිරයට හෝ තිරිසන් යෝනියටමයි වැටෙන්නේ.
මහණෙනි, පිංවත් ඔබලා ගිනියම් වූ තියුණු සැතකින් ඔබේ දිව කපා ගන්න. ගිනියම් වූ තියුණු සැතකින් ඔබේ ශරීරය සැහැ දමන්න. එහෙම වුණා ය කියලා ඔබ අපාගත වෙන්නේ නැහැ. නමුත් ඔබලා දිවෙන්, ශරීරයෙන් කැමති සහ අකමැති රසයන් විඳලා, ස්පර්ශයන් විඳලා මනස අසංවර කොටගත්තොත් ඔබලා අපවත් වීමෙන් පසු පටිච්චසමුප්පන්නව නිරය හෝ තිරිසන් යෝනියේ උපත ලබනවාය කියලා බුදුරජාණන් වහන්සේ දේශනා කරනවා.
ගිහි පිංවතුන්ලාගෙන් අග්‍රම දෙය, ප්‍රණීතම දෙය, විසිතුරුම දෙය සිවුපසය හැටියට ලබමින්, උතුම් මහා සංඝරත්නය නමැති පූජනීය අර්ථය සිහියට නඟාගනිමින්, උපස්ථානයන් ලබන භික්ෂු සමාජයේ අපිට, අපේ ඉන්ද්‍රීය අසංවරභාවය මතුකොටදෙන අනාගත භව අනතුරු බොහොම කටුකයි, දීර්ඝයි, බිහිසුණුයි නේද, කියලා අපි නුවණින් මෙනෙහි කළ යුතුව තිබෙනවා.
බුදුරජාණන් වහන්සේගේ ශ්‍රාවක භික්ෂූන් වන අපි, බුදුරජාණන් වහන්සේ කෙරෙහි නියත විශ්වාසයට පැමිණිලයි වැඩ සිටින්නේ. අපි ලාමක, බොළඳ, අනුවණ, විකෘති අකුසල් ධර්මයන්ගේ පැමිණීමට, ලැජ්ජාව සහ බිය ඇතිකොටගත යුතු යැයි බුදුරජාණන් වහන්සේ දේශනා කරනවා.
අකුසල් ධර්මයන්ගේ ප්‍රහාණය පිණිසත්, කුසල් ධර්මයන්ගේ වර්ධනය පිණිසත්, වීර්යය වඩන ආර්ය ශ්‍රාවකයා, පංච නීවරණ ධර්මයන්ගෙන් ඉඳුල් නොවූ භික්ෂු ජීවිතයකට මුතු, මැණික්, රන් සේ බබලන සප්ත බොජ්ඣ`ඕඟ ධර්මයන්ගේ ආලෝකයමයි, අපේ භික්ෂු ජීවිත තුළින් ශක්තිමත් කොටගත යුත්තේ යැයි බුදුරජාණන් වහන්සේ දේශනා කරනවා.