සිය මංගල උත්සවයේ හැඩවෙන්න මනාල යුවළක්‌ ගන්නා වෙහෙස…? අපි ඉකුත් සටහනේ කථාකළා. දැන් ඔබට තේරෙනවාද ඔබ මේ ලක්‍ෂ ගණන් වියදම් කරලා හැඩ බලන්නේ, සතුටුවෙන්නේ නිරතුරුවම මැරෙමින් උපදින මළකඳක්‌ හැඩ වැඩ කරලාය කියන කාරණය. සම්මුතිය තුළ මේ අර්ථය වෙනස්‌ වෙනවා. නමුත් ධර්මයට අනුව මීට වඩා මෙතන අර්ථයක්‌ නැහැ. ඔබම මේ අර්ථය හොඳින් නිරීක්‍ෂණය කරන්න පුළුවන්. මේ මොහොතේ ඔබේ මංගල ඡායාරූපය හොඳින් බැලුවොත් ඔබට මේ යථාර්ථය වැටෙහෙන්නේ නැහැ. මේ යථාර්ථය දකින්නනම් ඔබේ දෙමාපියන්ගේ මංගල ඡායාරූපය දිහා හොඳින් බලන්න. ඔබට පෙනේවි රූපයේ ඉපදීම, දිරීම, මියයාම හොඳින්ම.
ඔබට අවශ්‍යනම් පුළුවන් ඔබේ ජීවිතයත් ඒ අනුව ගලපා බලන්න.
ඒත් ඔබ කැමති වෙන්නේ නැහැ…. මොකද ඒ කැමත්ත තමයි ලෝකයේ තිබෙන අති දුර්ලභම කැමැත්ත. ලෝකයේ පවතින අතිදුර්ලභම දෙය තමන්ගේ කැමත්ත බවට පත්කරගත් උත්තමයන් තමයි අතීතයේ වැඩසිටි අරහත් උත්තමයන් උත්තමාවියන්. මේ වීරවරයන් වීරවරියන් අරිහත් මාර්ග ඥානය අවබෝධයට පැමිණි ගමනේදී මැරෙමින් ඉපදෙමින් පවතින මළකඳක්‌ සළුපිළියෙන් රන්රිදියෙන් සරසන්න ගියේ නැහැ. ධර්මය තුළිනුයි ජීවිතය සරසන්නේ. ධර්මය තුළින් සරසාගත්තාය කියන්නේ අනිත්‍ය, දුක්‌ඛ, අනාත්ම භාවයේ අර්ථය ජීවිතයෙන් වටහාගත්තාය කියන කාරණයයි. ගොඩාක්‌ දේවල් තිබුණේ නැහැ මෙහිදී අවබෝධ කරගන්න. ලෝකය කොතරම් සංකීර්ණ වුවද, අත්භූත වුවද, පුළුල් වුවද කාරණා දෙකක්‌ අවබෝධ කරගැනීමෙන් ලෝකයම අවබෝධ කරගැනීමට හැකිබව ලොව්තුරා බුදුරජාණන් වහන්සේ දේශනාකරනවා. ඒ කාරණා තමයි රූපයත් විඤ්ඤාණයත් කියන කාරණා දෙක. බලන්න මාරයා විසින් ලෝකය මේ තරම් සංකීර්ණභාවයට පත්කර ඇතත්, කාරණා දෙකක්‌ අවබෝධකර ගැනීමෙන් ලෝකයෙන් එතෙරවීමට අවස්‌ථාව ඔබට ලැබෙන්නේ කොහොමද කියන කාරණය.
ලොව්තුරා සම්මාසම්බුද්ධ ඥානයට පිංසිද්ධ වෙන්නමයි. ලොව්තුරා බුදුරජාණන් වහන්සේ හැර වෙන කව්රුත් නම් මාරයා විසින් පඹගාලක්‌, කටු අකුලක්‌ සේ සංකීර්ණභාවයට පත්කර ඇති මේ ලෝකයේ යථාස්‌වභාවය අවබෝධ කරගන්නද? මෙය බුදුරජාණන්වහන්සේගේ ආශ්චර්යමවත් සම්මා සම්බුද්ධ ඥාණයේ බලමහිමයයි. ඔබට පුළුවන් මේ ධර්ම මාර්ගයේ ගමන් කරන්න. බුදුරජාණන් වහන්සේ දේශනා කරනවා ධර්මයේ සන්දිට්‌ඨික ගුණය ගැන. ඒ නිසා ඔබ අවංකනම් එහි ප්‍රතිඵලය ස්‌ථිරයි. බුදුරජාණන් වහන්සේමයි අපිට දුකෙන් මිදෙන පාර පෙන්වන්නේ. එසේ නොමැතිව හඳහනේ ග්‍රහයෙක්‌ දේවාලයක දෙවියෙක්‌ නොවේ ඔබට දුකෙන් මිදීමේ පාර පෙන්වන්නේ. අපි හැම මොහොතකම දුකෙන් මිදීමට පාර අසාගන්නේ දුක තුළම ජීවත් වෙන්නෙක්‌ගෙන්. එහෙම කෙනෙක්‌ පාර කියන්නේ දුකටමයි.
පිංවත් ඔබට දැනෙනවානම් ඔබ අත්විඳින ජීවිත අත්දැකීම් නිසා ‘අනේ මේ ජීවිතය දුකයි’ කියලා, කවුද ඔතනට එන්න පාර පෙන්නුවේ. එකක්‌ පැහැදිලියි ස්‌ථිරවම. ඒ බුදුරජාණන් වහන්සේනම් නොවේ. බුදුරජාණන් වහන්සේලා කවදාවත් දුකට පාර පෙන්වන්නේ නැහැ. ඒ උන්වහන්සේලා සතු මහා කරුණා සමාපත්ති ගුණය නිසා. පසේ බුදුරජාණන් වහන්සේ නමකට, මහාරහතන් වහන්සේ නමකට මහා කරුණා සමාපත්ති ඥානය පිහිටන්නේ නැහැ. ඒ නිසා බුදුරජාණන් වහන්සේලාගේ අසමසම කරුණා ඥාණයට මෙලොව කිසිවෙකුට ළංවෙන්න බැහැ. ඇයි මේ උතුම් රැකවරණය ඔබ නොගන්නේ. අර්ථවත් ලෙස ඔබේ ජීවිතයට දායද කරගත හැකි මේ උතුම් ධර්ම මාර්ගය අතහැර, දුකට පාර පෙන්වන මාර නියෝජිතයන් ගෙන් පාර විමසන්නේ.
බුදුරජාණන් වහන්සේ පාර කියාදුන් පිංවත් තරුණයෙක්‌ සිටියා ඔහුගේ නම ඡත්ත. මිථ්‍යාදෘෂ්ඨික බමුණු පවුලක තරුණයෙක්‌. දිසාපාමොක්‌ ආචාර්යවරයා ළඟට ගොස්‌ හොඳින් ශිල්ප හදාරලා බමුණු ගෙදරට පෙරලා පැමිණියා. දෙමාපියන්ට ඥාතීන්ට ශිල්ප පෙන්නලා ඒ අය සතුටු කළා. තම පුතුගේ හැකියාවන් ගැන සතුටු වුණ දෙමාපියන්ගේ ගුරුපඬුරු රැගෙන ශිල්ප ඉගැන්වු ගුරුවරයාට ගුරු පූජාවක්‌ කරන්න පිටත්වුණා. ගුරුගෙදරට මහා කැලය මැදින් වැටී ඇති මාර්ගයකයි යන්න තිබෙන්නේ. මේ අවස්‌ථාවේ බුදුරජාණන් වහන්සේ දිවැස්‌ ඥානයෙන් දකිනවා ඡත්ත තරුණයා ගැන. ඡත්ත තරුණයාගේ ජීවිතයට අනතුරක්‌ වෙනවාය කියල. ඒ කියන්නේ කැලය මැදින් යනවිට සොරු රැලක්‌ ඡත්තව මරාදමලා මුදල් පැහැරගන්නවාය කියලා. පෙර කර්ම විපාකයක්‌ නිසා සිදුවෙන මේ සිද්ධිය දිවැසින් දැකලා බුදුරජාණන් වහන්සේ ඡත්ත තරුණයාට පිහිටවීම සදහා ඡත්ත ගමන් කරන කැලෑ මාර්ගයේ ගසක්‌ මුල වැඩසිටිනවා. ඡත්ත බුදුරජාණන් වහන්සේ සමීපයට එනවා. තුරුණුවන් ගැන ඡත්ත මුකුත්ම දන්නේ නැහැ. මිථ්‍යාදෘෂ්ඨික පවුලක දරුවෙක්‌ වුණත් පෙර කුසල් ශක්‌තියත් නිසාම ඡත්ත මුලින්ම බුදුරජාණන් වහන්සේ දකින මොහොතේම උන්වහන්සේ කෙරෙහි පහදිනවා.
බුදුරජාණන් වහන්සේ විමසනවා ඡත්ත ඔබ බුද්ධරත්නය, ධම්මරත්නය, සංඝරත්නය ගැන දන්නවාද කියල. ඡත්ත කියනවා නැහැය කියලා. බුදුරජාණන් වහන්සේ විමසනවා ඔබ කැමතිද තෙරුවන්ගේ ගුණයන් දැනගන්න කියලා. තෙරුවන් සරණ පිහිටන්න කියලා. මේ මිථ්‍යාදෘෂ්ඨික බමුණු තරුණයා කැමති වෙනවා. තෙරුවන්ගේ ගුණ ගැන දැනගන්න. බුදුරජාණන් වහන්සේ අර්ථ වශයෙන් තෙරුවන්ගේ ගුණ ගැන දේශනා කර තෙරුවන් සරණ පිහිටවනවා. ඡත්ත තරුණයාගේ සංසාරික කුසලයක්‌ නිසාම මේ මොහොතේ තෙරුවන් සරණ කෙරෙහි සද්ධාව ඇතිකර ගන්නවා. බුදුරජාණන් වහනසේ පෙරලා වඩිනවා. ඡත්ත තරුණයා කැලය මැදින් ගුරුගෙදරට යනවා. බුදුරජාණන් වහන්සේ හොඳින්ම දන්නවා කැලය තුළදී ඡත්ත තරුණයාව අනතුරට පත්වෙනවා කියලා. නමුත් ඡත්තගේ ගමන බුදුරජාණන් වහන්සේ වැලැක්‌ වුවේ නැහැ. අවශ්‍ය නම් බුදුරජාණන් වහන්සේට තිබුණා ‘ඡත්ත ඔබ දැන් ඔය ගමන කැලය මැදින් යන්න එපා. එය ඔබේ ජීවිතයට අවදානම පිණිස පවතිනවා. ඒ නිසා මා පසුපස ඔබ නැවත ගමට යන්න එන්න’ කියලා කියන්න. බුදුරජාණන් වහන්සේ තෙරුවන් කෙරෙහි සද්ධාවට පැමිණි ඡත්ත තරුණයාගෙන් එහෙම ඉල්ලීමක්‌ කළා නම් ඡත්ත එම අවවාදය පිළිගන්නවා. නමුත් බුදුරජාණන් වහන්සේ ඡත්ත තරුණයාගේ ගමන වැළැක්‌කුවේ නැහැ. ඡත්ත තරුණයා කැලය තුළදී සොරුන් අතින් මරණයට පත්වෙනවා. ඡත්ත තෙරුවන් කෙරෙහි ඇතිකරගත් ශ්‍රද්ධාව නිසාම මරණයෙන් පසු සශ්‍රීක දිව්‍යතලයක විශාල දිව්‍යවිමානයක පිරිවර සහිත අසිරිමත් දෙවියෙක්‌ ලෙස උපත ලබනවා.
මෙහෙම අවස්‌ථාවකදී ලොව්තුරා බුදුරජාණන් වහන්සේගේ මහා කරුණා ඥානයේ හැඩතල හොඳින් ප්‍රකට වෙනවා. බුදුරජාණන් වහන්සේ යමෙකුට පාර පෙන්වන්නේ වඩාත් සැප ඇති තැනට යන්නමයි. ලොව්තුරා බුදුරජාණන් වහන්සේ මරණය පෙනි පෙනී කැලයට යන ගමන නැවත්තුවේ නැත්තේ ඇයි? ඒ ගමන වැළක්‌කුවා නම් ඡත්ත තරුණයාගේ ජීවිතය ආරක්‍ෂා වෙන්න තිබුණා. අවම වශයෙන් මරණය ප්‍රමාදවෙන්න හෝ තිබුණා. නමුත් ඡත්ත තරුණයාගේ ජීවිතය ආරක්‍ෂා වුණා නම් මොකද වෙන්නේ. මරණයෙන් බේරුණ ඡත්ත නැවත බමුණුගෙදරට ගිහිල්ලා ජීවිතය පවත්වාගෙන යන්න දුක්‌විඳින්න ඕන. රාජ්‍ය සේවයට යන්න ඕන. ගොවිතැන්බත් කරන්න ඕන. විවාහයක්‌ වෙන්න, බිරිඳ දරුවන් පෝෂණය කරන්න ඕන. මේ කය ලෙඩ වනවිට බෙහෙත් කරන්නට ඕනේ. දෙමාපියන් රැකබලාගන්න ඕනේ. මේ කය මහළුවනවිට දුකට පත්වෙන්ට ඕන. බුදුරජාණන් වහන්සේ ඡත්ත තරුණයාට ගෙදර යන්න අවස්‌ථාව සලසා දුන්නා නම් ඉහත දුක තමයි ඡත්තට අත්විඳින්න වෙන්නේ. වැඩිම වුණොත් අවුරුදු සියයක්‌ ජීවත්වෙයි. ඡත්ත තරුණයාට ඒ දුකට යන්න බුදුරජාණන් වහන්සේ පාර පෙන්නුවේ නැහැ. කොතනට යන පාරද පෙන්නුවේ කල්ප ගණනාවක්‌ දිග, අප්‍රමාණ දිව්‍ය සශ්‍රික දිව්‍ය සැපයක්‌ අත්විඳීමට ලැබෙන පාරයි පෙන්නුවේ. නින්දෙන් පිබිදියාක්‌ මෙන් ඡත්ත තරුණයා සොරු අතින් මියයන මොහොතේ බුදුරජාණන් වහන්සේ පෙන්වු පාර ඔස්‌සේ සශ්‍රික දිව්‍යවිමානයක යසඉසුරු හිමිකරගත්තා. මිථ්‍යාදෘෂ්ඨික තරුණයෙක්‌ව සිටි ඡත්ත බුදුරජාණන් වහන්සේව සැක කළේ නැහැ. සොරු විසින් මරාදමන මොහොතේ සිත කිලිටුකරගත්තේ නැහැ. තෙරුවන් කෙරෙහිම විශ්වාසය තහවුරු කර ගත්තා.
නමුත් ඔබ කල්පනාකර බලන්න. ඔබට පාර පෙන්වන, ඔබ පාර අසාගන්නා වැඩිහිටියෝ, ගුරුවරුන් ඔබට පාර පෙන්වන්නේ කොතැනකට යන්නද කියන වග. උපාධියක්‌, රැකියාවක්‌, විවාහයක්‌, ගෙයක්‌ දොරක්‌, බැංකු ගිණුමක්‌, දරු මුණුබුරන්, ව්‍යාපාරයක්‌, කොටින්ම විශ්‍රාමයක්‌ නොමැති ගෞරවනීය විශ්‍රාමිකයෙක්‌ වීමට නේද? උපරිම වසර 100ක මේ කසල ජීවිතයකට නේද?
‘කසල’ කියන වචනය පාවිච්චි කළේ ඡත්ත තරුණයා ලැබූ සශ්‍රික දිව්‍ය ජීවිතය සමග මනුෂ්‍ය ජීවිතය සසඳලයි. ඒ දිව්‍ය සැපයන් සමග ඕනෑම ප්‍රමාදී මනුෂ්‍ය ජීවිතයක්‌ කියන්නේ කසල ගොඩක්‌ම තමයි.
ලොව්තුරා බුදුරජාණන් වහන්සේලා ලෝකයට පාර පෙන්වන්නේ ඔබව උපරිම සැපයට ඔසවා තැබීමටයි. ඒ නිසා එම උත්තම ධර්ම මාර්ගය ඔබ ඔබේ මාර්ගය කරගැනීමට දක්‍ෂවෙන්න. මිථ්‍යාදෘෂ්ඨක ජත්ත තරුණයා තෙරුවන් කෙරෙහි යම් ශ්‍රද්ධාවක්‌ ඇතිකරගත්තා නම්, විශ්වාසයක්‌ ඇතිකර ගත්තානම් ඔබද ජීවිතය ඉදිරියට එන ඕනෑම අභියෝගයක්‌ හමුවේ එම විශ්වාසයෙන් නොමිදෙන්න. ලොව්තුරා බුදුරජාණන්වහන්සේගේ මහා කරුණා ගුණය ඔබ ඔබේ ආරක්‍ෂකයා කරගන්න. රැකවරණය කරගන්න. වැරදි ආරක්‍ෂාවන්, රැකවලුන් සොයාගෙන නොයන්න. ජීවිතයේ එකම ආරක්‍ෂාව යැයි සිතා දෙදෙනා, දෙදෙනාගේ ආරක්‍ෂකයන් වන බවට සපථ වෙමින්, රන් නූලෙන් ඔබලාගේ දෑඟිලි බැඳුනත්, එම බන්ධනය දෙදෙනාටම භව අනාරක්‍ෂිත වීමටම හේතුවන බව දකින්න.