බුදුරජාණන්වහන්සේ පහළ වුණ දඹදිව සමාජයේ බුදුරජාණන්වහන්සේ පහළවීමට පෙරාතුව දානය, සීලය, සාමධිය, මෛති‍්‍රය කියන අර්ථයන් මනුෂ්‍යයින් හොඳින් පුහුණුකොට තිබුණා. එදා මනුෂ්‍ය සමාජය හොඳින් පුහුණුකොට තිබූ දානය, සීලය, මෛති‍්‍රය, සමාධිය සම්මා දිට්ඨියෙන් පෝෂණය කොට, ආර්්‍යය දානයක් ආර්්‍යය සීලයත් ආර්්‍යය සමාධියත් ආර්්‍යය මෛති‍්‍රයක්, බවට පත්කොට ගැනීමේ මාර්ගය පෙන්වා දුන්නේ ලොව්තුරා බුදුරජාණන්වහන්සේයි. භවයේ දුකත්, සැපත් දෙක අතර දෝලනයවීම සඳහා පමණක් උපකාරවූ සීලය, දානය, සමාධිය මෛති‍්‍රය කියන ධර්මයන් සංස්කාරයෙන්ගේ අනිත්‍යභාවය මතුකොට දක්වමින් භව නිරෝධය දෙසට යොමුකොට පෙන්වූයේ බුදුරජාණන්වහන්සේය. නමුත් පින්වත් ඔබ නුවණින් විමසා බලන්න. පින්වත් ඔබ දුකින් මිදී සැප ලබාගැනීම උදෙසා, සිල්පද රකිනවා, දන් දෙනවා, මෛති‍්‍ර වඩනවා, සමාධි භාවනාවන් පුහුණු කරනවා, මිස දුකෙත් සැපෙත් දෙකෙන්ම මිදීම උදෙසා මෙම ධර්මයන් ආර්්‍යය දානයත් ආර්්‍යය සීලයත් ආර්්‍යය සමාධියත් ආර්්‍යය මෛති‍්‍රයත් බවට පත්කොට ගැනීමට උත්සාහ ගන්නේ නැහැ නේද? බහුතරයක් පින්වතුන් සෑම පින්කමක්ම සිදුකරන්නේ මෙලොවදී සැප ලබමි පරලොව සැප ලබමි කියන බලාපොරොත්තුවෙන්, සමහර පින්වතුන් සිතේ සතුට උදෙසා පමණක් පින්කම් කරනවා. තවත් පින්වතුන් පරම්පරාවෙන් කරගෙන එන නිසා පින්කම් කරනවා. ස්වාමීන්වහන්සේලා පන්සල, සමග සම්බන්ධතාවයන් පවත්වා ගැනීම උදෙසා පින්කම් කරනවා. වර්තමානයේ උතුම් ශී‍්‍ර සද්ධර්මය ජීවමානව පැවතියත් ධර්ම මාර්ගය ජීවමානව පැවතියත් අපි ක්‍රමානුකූලව බුදුරජාණන්වහන්සේ පහළ වීමට පෙර දඹදිව සමාජයේ ජනතාව තුල තිබූ මනෝභාවයන්ට ක්‍රමානුකූලව පල්ලම් බහිනවා නේද?
මේ ලෝක ධාතුව තුල පහළවෙන සෑම බුදුරජාණන්වහන්සේ නමක්ම ලෝක සත්වයාට කරන උතුම් අනුශාසනාවක් තිබෙනවා. එම අනුශාසනාව තමයි, සම්බ පාපස්ස අකරණං, කුසලස්ස උපසම්පදා, සචිත්ත පරියෝධපනං, එතං බුද්ධානුශාසනං කියන අනුශාසනාව. මේ උතුම් ගාථා රත්නයේ සැබෑම අර්ථය වෙන්නේ, සියලු පාපයන්ගෙන් මිදෙන්න, කුසල් ධර්මයත් ජීවිතයට එකතුකොට ගන්න. තුන් වැනි ගාථා පදයේ අර්ථය තමයි, කුසල් සහ අකුසල් සිත් දමනය කොට ගන්න. ඒ කියන්නේ කුසල් සිතත්, අකුසල් සිතත් විදර්ශනා නුවණින් දකින්න. එයයි සෑම බුදුරජාණන්වහනසේ නමකගේම අනුශාසනය වෙන්නේ. මෙතනදී අකුසල් සංස්කාර කියලා හඳුන්වන්නේ කාය සංස්කාර, හේතුවෙන් සකස්වෙන කාය කර්මයන්ට අදාල සතුන් මැරීම, සොරකම් කිරීම, කාමයේ වරදවා හැසිරීම. වචි සංස්කාර හේතුවෙන් සකස්වෙන වචි කර්ම වශයෙන් හඳුන්වන්නේ. මුසාවාදා, පිසුනාවාචා, පරුෂාවාචා, සම්ප්‍රප්පලාපා මනෝ සංස්කාර හේතුවෙන් සකස්වෙන මනෝ කර්මයන් වෙන්නේ, ලෝභ, ද්වේශ, මෝහ ධර්මයන්. ඉහත අකුසල් ධර්මයන්ගෙන් වැළලිලා කුසල් ධර්මයන් වන සතුන් මැරීමෙන් වැළකීම, සොරකම් කිරීමෙන් වැලකීම, කාමයේ වරදවා හැසිරීමෙන් වැළකීම ජීවිතයට එකතුකොටගන්නවා. මුසාවාදා, පිසුනාවාචා, පරුෂාවාචා, සම්ප්‍රප්පලාපා කීමෙන් වැළකෙමින් වචනයෙන් සිදුකරන්නා වු කුසල් ධර්මයන් ජීවිතයට එකතුකොට ගන්නවා. අලෝභ, අද්වේශ, අමෝහ ධර්මයන් ජීවිතයට එකතුකොට ගනිමින් මනසින් සිදුකරන්නා වූ කුසල් ධර්මයන් ජීවිතයට එකතුකොට ගන්නවා. මුලින්ම පින්වත් ඔබ අකුසලයෙන් වැළකෙනවා. දෙවැනිව කුසල් ධර්මයන් ජීවිතයට එකතුකොට ගන්නවා. තෙවනුව කුසල් සංස්කාරයනුත් අකුසල් සංස්කාරයනුත් අනිත්‍ය වූ ධර්මතාවයන් යන්න නුවණින් දකිමින් භව නිරෝධයට අවශ්‍ය විදර්ශනා නුවණ සකස්කොට ගන්නවා. සබ්බ පාපස්ස අකරණං ගාථා රත්නයේ සැබෑම අවසන් අර්ථය වෙන්නේ දානය ආර්්‍යය දානයක් බවටත් සීලය ආර්්‍යය සීලයක් බවටත් සමාධිය ආර්්‍යය සමාධියක් බවටත් මෛති‍්‍රය ආර්්‍යය මෛති‍්‍රයක් බවටත් ප්‍රඥාව ආර්්‍යය ප්‍රඥාවක් බවටත් පත්කර ගැනීමයි. බුදුරජාණන්වහන්සේ පහළ වීමට පෙර සමාජයෙත් ජනතාව තුල ප්‍රඥාව තිබුණා. එදා සිටි සමහරක් පින්වතුන් රූපාවචර ධ්‍යාන, අරූපාවචර ධ්‍යාන සකස් කොටගෙන තිබුණා. ලෞකික සාමධියේ ශක්තින් නිසා චුතුපපාතඥාණයත්, පූර්වේනිවානුස්සති ඥාණයත් ලබාගෙන තිබුණා. දිව්‍යතලවල සිත පිහිටුවා ගැනීමේ හැකියාව තිබුණා එදා පින්වතුන්ට. භවයේ අනිත්‍ය වූ සැපයන් ස්පර්ශ කිරීමට අවශ්‍ය ලෞකික ප්‍රඥාව තිබුණා. නමුත් එය තෙරුවන් කෙරෙහි ශ්‍රද්ධාවෙන් පෝෂණය වූ ප්‍රඥාව නොවෙයි. හුදු වෙනස්වන සංස්කාරයන් සමග වෙනස් වී යන ලෞකික ප්‍රඥාවයි.
ඉහත සටහන කියවන පින්වත් ඔබ මහා සංඝරත්නය අරමුණුකොටගෙන දන් පූජාකරමින් උපාසක උපාසිකාවන්ට දන් පූජාකරගනිමින් දානයෙන් ලැබෙන ආනිසංශ ධර්මයන් වන ආයුෂ, වර්ණය, සැපය, බලයේ අනිත්‍යභාවය නුවණින් දකින්න. රෝගී පින්වතෙකුට දානයක් පූජාකොට අසරණ පින්වතෙකුට දානයක් පූජාකොටගත්තත් තිරිසන් සතෙකුට බත් කටක් දුන්නත් දානය හේතුවෙන් සකස්වෙන ආශ්වාදජනක සිත අනිත්‍ය වශයෙන්ම දකින්න. දන් පූජාකොට ගනිමින් පින්වත් ඔබට ලැබෙන ආයුෂ, වර්ණය, සැපය, බලය කෙරෙහි තෘෂ්ණාවද ඔබ දන් දෙන්න. එය ආර්්‍යය දානයේ සැබෑම අර්ථය වෙනවා.
පින්වත් ඔබ දිනපතා පංචසීලය සමාදන්වෙමින් පොහොය දිනයන්ට උපෝසතසීලය සමාදන්වෙමින් සීලයේ ආනිසංස හේතුවෙන් ඔබට පෙරලා ලැබෙන ජනපි‍්‍රයභාවය, කීර්තිරාවය නොබියව සමාජය ඉදිරියට යාමේ ශක්තිය, සිහිමුලා නොවී මරණයට පත්වීම, සුගතියේ නැවත ඉපදීම කියන ධර්මතාවයන් කෙරෙහි ඇති තෘෂ්ණාව දන් දෙන්න එය පින්වත් ඔබ රැකගන්නා සෑම සිල්පදයන්ට ආර්්‍යය සීලයක් බවට පත්කොට ගැනීමේ මාර්ගය වෙනවා. පින්වත් ඔබ තෙරුවන් කෙරෙහි ගෞරවයෙන් රකින සිල්පදයන් පින්වත් ඔබ අතින් අතීතයේ බිදුණු සිල්පදයන් අනිත්‍ය වූ සංස්කාරයන්ය කියන අර්ථය ආර්්‍යය සීලයේම අර්ථයන් වෙනවා. සීලයේ ඵලයන් වශයෙන් ඔබ තුල සකස්වෙන ඉන්ද්‍රිය සංවරභාවය තුලින් ඔබ ඇතිකොට ගන්නා සමාධිමත්භාවය හේතුවෙන් ඔබ තුල සකස්වෙන රූපාවචර, අරූපාවචර ධ්‍යාන ශක්තීන් කෙරෙහි පින්වත් ඔබ ඇතිකොට ගන්නා වූ තෘෂ්ණාව දන්දීම ආර්්‍යය සමාධියේ සැබෑම අර්ථය වෙනවා. පංචනීවරණ ධර්මයනුත් සප්ත බොජ්ජංග ධර්මයනුත් කෙරෙහි ඇතිකොට ගන්නා ඇලීම සහ ගැටීමත් ඇලීම් ගැටීම් දෙකෙන් මිදුන තැන සකස්වෙන උපේක්ෂාව කියන ධර්මතාවයන් කෙරෙහි ඇති තෘෂ්ණාව අතහැරීම තුලින් සකස්වෙන ආර්්‍යය සමාධියේ ශක්තිය ආර්්‍යය ප්‍රඥාවට පින්වත් ඔබව යොමුකරනවා.
සීලයෙන් පරිපූර්ණභාවයට පත්වෙන ඔබ සියලුම සත්වයින්ට දස දිශාවෙන් මෛති‍්‍රය පැතිර වීමෙන් සකස්වෙන ආනිසංශ ධර්මයන් වන සුවසේ පිබිදෙනවා, සුවසේ නිදාගන්නවා, නපුරු සිහින දකින්නේ නැහැ. දෙවියන්ට මනුෂ්‍යයින්ට අමනුෂ්‍යයින්ට පි‍්‍රය වෙනවා. වසවිසෙන් හානිවෙන්නෙ නැහැ. ශරීරය ප්‍රසන්න වෙනවා. සිහිමුලා නොවී මැරෙනවා. සුගතියේ උපදිනවා. මෛති‍්‍රභාවනාව පුහුණු කිරීම තුල ඔබ දිට්ඨධම්ම වේදනීයව ලබන ඉහත ආනිසංශ කෙරෙහි නොඇලී එම ආනිසංශ කෙරෙහි ඇති තෘෂ්ණාව දන් දීම සැබෑම ආර්්‍යය මෛති‍්‍රයේ අර්ථය වෙනවා. ඉහත සටහනින් පින්වත් ඔබට වැටහෙනවා, ඇති ආහාර, ගිලන්පස, සිවුරු, පිරිකර දන් දෙනවා වගේම ඒවා දන් දීමෙන් සකස්වෙන ආශ්වාදජනක කුසල් සිත කෙරෙහි ඇති තෘෂ්ණාව දන් දීම සැබෑම ආර්්‍යය දානයක අර්ථය ඔබ තුල ඇතිකොට දෙනවා කියලා. ඒ වගේමයි සීලය, සමාධිය, මෛති‍්‍රය තුලින් සකස්වෙන ආනිසංශ ධර්මයන් කෙරෙහි කුසල් සංස්කාරයන් කෙරෙහි ඇති කොටගන්නා තෘෂ්ණාව දන් දීමද දානයන්ගෙන් ශ්‍රේෂ්ඨම දානය බවට පත්වෙනවා.
ඒ වගේමයි ගිහි පින්වත් ඔබ දන් නොදෙමින් සිල් නොරකිමින් සමාධිය මෛති‍්‍රය නොවඩමින් එම ධර්මථාවයන්ගේ අනිත්‍යභාවය දැකීමට ගියොත් නැවත නැවත ලෝභ, ද්වේශ, මෝහ අකුසල් ධර්මයන්ට ජීවිතයට එකතුවෙන බවද නුවණින් දකින්න දක්ෂ වෙන්න ඕනේ. දන් දෙමින්, සිල් රකිමින්, සමාධිය මෛති‍්‍රය වඩමින් එම සංස්කාරයන්ගේ අනිත්‍යභාවය දකින පින්වතා සංස්කාරයන් හේතුවෙන් සකස්වෙන විඤ්ඤාණයට බැදීයන්නේ නැහැ. දුක ප්‍රතික්ෂේප කොට සැප සොයන ලෝකය තුල ඔහු දුකත් සැපත් දෙකටම නොඇලෙන නොගැටෙන දක්ෂයෙක් වෙනවා.