පංච උපාදානස්කන්ධය තේරුම් ගනිමු
පංචඋපාදානස්‌කන්ධය කෙරෙහි ඡන්දරාගය දුරුකිරීමේ මාර්ගය වන, ආර්ය අෂ්ටාංගික මාර්ගයේ පිංවත් ඔබ ගමන් කරලා, මූලිකව ඔබ පංචඋපාදානස්‌කන්ධයේ අනිත්‍යභාවය දකිනවා. පංචඋපාදානස්‌කන්ධයේ අනිත්‍යභාවය දකින පිංවතා, උතුම් සෝවාන්ඵල අවබෝධය සාක්‍ෂාත් කොටගෙන පංචඋපාදානස්‌කන්ධය කෙරෙහි තමන් ඇතිකොටගෙන තිබූ සක්‌කාය දිට්‌ඨිය හෙවත් මමත්වයේ දැඩිභාවය නිරෝධය කොට දමනවා. මේ සක්‌කායදිට්‌ඨිය හෙවත් මමත්වයේ දැඩිභාවය කියන වචනයේ අර්ථය සත්ත්වයාට මොනතරම් දුක්‌ දෙනවාද කියන කාරණය මතුකොට පෙන්වන්න බුදුරජාණන්වහන්සේ මෙහෙම උපමාවක්‌ දේශනාකොට තිබෙනවා.
‘යම් පුද්ගලයෙක්‌ ඔබට කිවහොත් දිනකට කස පහරවල් තුන්සියය බැගින් අවුරුදු තුන්සියයක්‌ ගෙවීගිය තැන මම ඔබට උතුම් සෝවාන්ඵල අවබෝධය ලබාදෙනවාය කියලා, ඔබ ඒ තියුණු වූද, කටුක වූද, වේදනාකාරීවූද, අමිහිරිවූද දුක වසර තුන්සියයක්‌ විඳලා උතුම් සෝවාන්ඵල අවබෝධය ලබාගන්නට කැමතිවෙන්න’ය කියලා. ඉහත උපමාවෙන් පිංවත් ඔබට වැටහෙනවා ඇති, සක්‌කාය දිට්‌ඨිය කියන අර්ථය පිංවත් ඔබට සංසාරයක්‌ පුරාවට මොනතරම් අමිහිරි දුක්‌ කන්දරාවක්‌ උරුමකොටදී ඇතිද කියන කාරණය.
තවදුරටත් ඔබ සක්‌කායදිට්‌ඨියට බැඳුණොත්, අනාගත භවගමනේදී තව කොතෙක්‌ කටුක දුක්‌ විඳවන්නට සිදුවේද කියන කාරණය පිංවත් ඔබ නුවණින් දකින්න. වසර තුන්සියයක්‌ දිනපතා කසපහර තුන්සියයක්‌ බැගින් පහරකන මනුෂ්‍යයෙකුගේ තියුණු දුක, වේදනාව, අඳෝනාව, මරණය, ඉපැදීම නුවණින් දකිමින් සක්‌කාය දිට්‌ඨිය, මමත්වයේ දැඩිභාවය කියන අර්ථය කෙරෙහි කළ කිරීම ඇතිකරගන්න.
වරක්‌ බමුණෙක්‌ බුදුරජාණන්වහන්සේගෙන් විමසනවා, භාග්‍යවතුන් වහන්ස උතුම් සෝවාන්ඵලයට පත්වීමට නම්, කුමක්‌ද කළ යුතු කියලා. ඒ අවස්‌ථාවේදී බුදුරජාණන්වහන්සේ දේශනා කරනවා තෙරුවන් කෙරෙහි අචල ශ්‍රද්ධාව, ආර්යකාන්ත ශීලය සහ පංචඋපාදානස්‌කන්ධයේ අනිත්‍යභාවය දකින පිංවතා, උතුම් සෝවාන්ඵලයට පත්වෙනවාය කියලා. දෙවැනුව, බමුණා විමසනවා ‘යම් පිංවතෙක්‌, උතුම් සෝවාන්ඵල අවබෝධය ලැබුවාට පසුව කුමක්‌ද කළයුත්තේ?’ කියලා. එවිට බුදුරජාණන්වහන්සේ දේශනා කරනවා ‘යමෙක්‌ සෝවාන්ඵලයට පත්වුණාට පස්‌සේ, ඔහු තෙරුවන් කෙරෙහි අචල ශ්‍රද්ධාව ගැන හෝ ඔහුගේ ආර්යකාන්ත ශීලය ගැන ඔහුට ප්‍රශ්නයක්‌ නැහැ. එම ධර්මයන් පරිපූර්ණයි. ඔහු දැන් කළයුත්තේ තමන් අනිත්‍ය වශයෙන් දැක්‌කාවූ පංචඋපාදානස්‌කන්ධය නැවත නැවත අනිත්‍ය වශයෙන්ම දකිමින් ජීවත්වීමය’ කියලා. ඔහු පංචඋපාදානස්‌කන්ධයේ අනිත්‍යභාවය නැවත නැවත දකිමින් සිටින විට, එම පිංවතා උතුම් සකෘදාගාමී ඵලයට පත්වෙනවා. සකෘදාගාමී ඵලයට පත්වුණ පිංවතාත් නැවත නැවත පංචඋපාදානස්‌කන්ධයේ අනිත්‍යභාවය දකිමින් ජීවත්වෙනකොට ඔහු උතුම් අනාගාමී ඵලයට පත්වෙනවා. අනාගාමීඵලයට පත්වූ පිංවතා නැවත නැවතත් පංචඋපාදානස්‌කන්ධයේ අනිත්‍යභාවය නුවණින් දකිමින් සිටිනවිට එම පිංවතා උතුම් අරිහත්ඵල අවබෝධයට පත්වෙනවා. උතුම් අරිහත්ඵල අවබෝධය ලැබූ රහතන්වහන්සේ තමන් අවබෝධකොට ගත්තාවූ පංචඋපාදානස්‌කන්ධයේ අනිත්‍යභාවය විවේකීව නැවත නැවත ආවර්ජනය කරමින් සිටිනවාය කියලා.
බුදුරජාණන්වහන්සේ දේශනා කරන ඉහත ධර්මයෙන් පිංවත් ඔබට වැටහෙනවා සෝවාන් ඵලයට පත්වෙන පිංවතා පංචඋපාදානස්‌කන්ධයේ අනිත්‍යභාවය දකිනවා උතුම් අරිහත්භාවයට පත්වෙන රහතන්වහන්සේ මුලින්ම තමන් අනිත්‍යවශයෙන් දැක්‌ක පංචඋපාදානස්‌කන්ධයේ අනිත්‍යභාවය උතුම් ඥානදර්ශන තුළින් අවබෝධකොටගෙන පංචඋපාදානස්‌කන්ධයේ අනිත්‍යභාවය දකිනවා. උතුම් අරිහත්ඵල අවබෝධයේදී පංචඋපාදානස්‌කන්ධයේ අනිත්‍යභාවය අවබෝධකොටගෙන සම්මා විමුක්‌තිය සාක්‍ෂාත්කොටගන්නවා. උතුම් සෝවාන්ඵලයේදී පංචඋපාදානස්‌කන්ධයේ අනිත්‍යභාවය දකිනවා. උතුම් අරිහත්ඵල අවබෝධයේදී පංචඋපාදානස්‌කන්ධයේ අනිත්‍යභාවය අවබෝධකොට ගන්නවා.
පංචඋපාදානස්‌කන්ධයේ අනිත්‍යභාවය නොදකින පිංවතා, නිරතුරුවම රූපය මමය කියලා ගන්නවා. වේදනාව, සංඥාව, චේතනාව, විඤ්ඤාණය මමය කියලා ගන්නවා. මගේ ආත්මය කියලා ගන්නවා. නොවෙනස්‌ වන රූපයක්‌, නොවෙනස්‌ වන වේදනාවක්‌ තිබෙනවාය කියලා ගන්නවා. සැප දුක්‌ විඳිනා ආත්මයක්‌ තිබෙනවාය, එම ආත්මය තුළ මම සිටිනවාය කියලා දකිනවා. මේ සක්‌කායදිට්‌ඨියේ දැක්‌ම නිසාම, උපදින අයෝනිසෝමනසිකාරය පිංවතුන්ට නැති ආශ්‍රවයන් ඇතිකොටදෙනවා, ඇතිආශ්‍රවයන් වර්ධනයකොට දෙනවාය කියලා බුදුරජාණන්වහන්සේ දේශනා කරනවා.