පිංවත ප්‍රණීත සහ අප්‍රණීත කියලා සංස්කාරයන් දෙවර්ගයක් තිබෙනවා. ප්‍රණීත දේවල් සහ ප්‍රණීත සිව්පසය ගිහි සහ පැවිදි අපිට ලැබෙන්නේ පෙර පින නිසාමයි. පිංවත පෙර පිනට ප්‍රණීත දේවල් ලැබෙද්දී, අවිද්‍යාව අපිට, ආශ්වාදයේ අත්තටු දෙන්න පුළුවන්. එවිට පිංවත් ඔබ ප්‍රණීතභාවය කෙරෙහි අසිහියෙන් ඉගිලෙන්න නම් යන්න එපා. ප්‍රණීතභාවයට හේතුවෙන සියලුම සංස්කාරයෝ වෙනස්වෙලා යන්නේ නොසිතූ, නොපැතූ විදිහටයි. අපේ මාතෘභූමිය කියන්නේ මොනතරම් නම් ප්‍රණීත සංස්කාරයක්ද. අපේ මාතෘභූමියමයි ප්‍රණීතභාවයේ සහ අප්‍රණීතභාවයේ, උපත සහ විපත ගැන මොනවාට කියලා දෙන, චතුරාර්ය සත්‍යය ධර්මයෝ ජීවමානව දරාගෙන සිටින්නේ. අපි හැමෝගේම අප්‍රණීත සංස්කාරයන්ගේම කරුමයක් යැයි කියන්නේ, අපේ මාතෘභූමිය වර්තමානයේ යන්නේ කොයි පාරේ, වසවර්තිය ගිය පාරේම නේද. වසවර්තිය ගිය පාරේ කුමන දිශාව බැලුවද අපිට දැනෙන්නේ අකුසලයේම කිළුටු දුර්ගන්ධයයි, ශෝක පරිදේවයන්ගේ අකල් මහා වැසිමයි. පිංවත සැපයට මාර්ගය වන උතුම් ආර්ය අෂ්ටාංගික මාර්ගය ජීවමානව වැඩසිටින අපේ මාතෘභූමිය, ස්වාභාවිකව වැටෙන්න විදිහක් නම් නැහැ, සැප ලැබීමේ මාර්ගය ප්‍රතික්ෂේප කොට, දුශ්ශීලභාවයේ අප්‍රණීත සංස්කාරයෝ අපිව වැට්ටුවාමයි.
පිංවත අකුසලයටම අදාළ පරපෝෂිතයින් සක්‍රීයව සිටින වර්තමානයේ, පලිගැනීමෙන්, ද්වේශයෙන්, ප්‍රචණ්ඩත්වයෙන් තොරව, ජනතාව අවදියෙන්ම සිටින්න ඕනේ. මිච්චා සංකප්පයන්ගෙන් ඔබ විසඳුම් සොයන්න යන මොහොතක් පාසා, සුදු පැහැ යකඩ සපත්තු ඔබේ නිදහස මතට දෙපා තබන්න පුළුවන්. ආවේගශීලීභාවය කියන්නේ ද්වේශයේ ආශ්වාදයයි. බුදුරජාණන් වහන්සේ දේශනා කරනවා, ද්වේශයේ ආශ්වාදය කෙටිය කියලා. ද්වේශයේ දීර්ඝ ආදීනවය තමයි විනාශය කියන්නේ. පිංවත් ඔබ හුදකලාව ආවේගශීලීභාවයේ ආශ්වාදයට කොටු වුණොත්, එම කෙටි ආවේගශීලීභාවයේ ආශ්වාදය අකුසලයටම අත්තටු දුන්නා වෙන්න පුළුවන්. පිංවත බුදුරජාණන් වහන්සේ අපිට ජයග්‍රහණයට මාර්ගයක් දේශනාකොට තිබෙනවා. ධර්මයේ හේතුඵල ධර්මයන් නුවණින් දකිමින්, සමගියෙන් රැස්වෙන්න, සමගියෙන් සාකච්ඡා කරන්න. සමගියෙන් තීරණ තීන්දු ක්‍රියාත්මක කරන්න. එතැන පිංවත් ජනතාව පමණක් නොවේ, ජීවමාන ශාස්තෘන්වහන්සේ වන උතුම් සද්ධර්මයන් වැඩසිටිනවා. පිංවත් ඔබ යමක් හෝ යමෙක් ප්‍රතික්ෂේප කරනවා නම්, ඔබට වෙනත් විකල්පයක් තිබෙන්න ඕනේ. එම විකල්පය තිබෙන දෙයට වඩා ගුණාත්මක දෙයක් වෙන්න ඕනේ. මේ සමස්ත ජාතියම ප්‍රපාතයට වට්ටවා තිබෙන අවස්ථාවේදී, සිංහල බෞද්ධ ජනතාව නිවැරදි විකල්පය හැටියට තෝරගන්නේ කවුද. කුමන කණ්ඩායමද. එම කණ්ඩායම්වලට ලෞකික ප්‍රඥාව තිබෙනවාද. එම කණ්ඩායම් උතුම් තෙරුවන්ට ගරු කරනවාද. පිංවත බුදු දහමේ ආයුෂය විනයයි. බුදු දහමේ ජීවිතය ශීලයයි. කරුණාකර ආයුෂය සහ ජීවිතය මරාගෙන සිංහල බෞද්ධකම වෙනුවෙන් පෙනී සිටින්න එපා. සත්‍යකින්ම මේ දූෂිත සමස්ත දේශපාලනයටම විකල්පයක් අවශ්‍යයි. නමුත් ඒ විකල්පය ලෞකික ප්‍රඥාවේ අත්තිවාරම මතයි ඉදිවිය යුත්තේ. එය එසේ නොවුණොත්, අදට වඩා හෙට මිථ්‍යාදෘෂ්ටිය ශක්තිමත් වෙන්න පුළුවන්.
පිංවත ලෝකය අයිති අවිද්‍යාවට. අවිද්‍යාවට අයිති ලෝකයෙන් භික්ෂුව එක දශමයකවත් විද්‍යාවක් බලාපොරොත්තු වෙන්නේ නැහැ. ඒත් අපිට අවිද්‍යාව හඳුනාගන්න, අවිද්‍යාව තුනී කරන්න, අවිද්‍යාව නිරෝධය කරන්න, ලෝකය අවශ්‍යම වෙනවා. ලෝකය උතුම් සම්මා දිට්ඨියෙන් තවත් එක දවසක් හෝ ජීවත් කරවිය යුතු වෙනවා. භික්ෂුව ඔබව මේ යොමුකරන්නේ, යම් පමණකට හෝ යහපත් ලෞකික ප්‍රඥාවෙන් යුත් සමාජයක් උදෙසා මිස, මායාවේ පාට පාට දේදුනු දකින, කිරියෙන් පැණියෙන් උතුරන සමාජයක දහවල් සිහින දෙසට නම් නොවේ. පිංවත පාපකාරී දේශපාලනයේ වරදින්ම, ජාතික සහ ආගමික අසමගිකම් අපේම හෘදසාක්ෂීන් තුළ, සැඟවී පෝෂණය වෙන සමාජයක, පිංවත් ජනතාවගේ පාර්ශ්වයෙන් පුද්ගල සංඥාවන් ඉලක්ක නොකර, අවිද්‍යාවේ හැඩරුව ගැන අවබෝධයෙන්, හේතුඵල ධර්මයන් නුවණින් දකිමින්, මෙත් සිතින්, පංචශීලයේ ආරක්ෂාවෙන්, සමගියෙන් රැස්වෙලා, සමගියෙන් සාකච්ඡා කරලා, සමගියෙන් කරන දෙයක් කරන්න. සෑම විටම තමන්ට වඩා දැනුමෙන්, තේරුමෙන් නුවණින් වැඩි කෙනෙක්ම ඇසුරු කරන්න. කරුණාකර රටේ පාලක පිංවතුන් රටේ ගෞරවනීය නීතිය අවභාවිතා කරන්න එපා.
ආවේගශීලී වෙන ජනතාව, නීතිය විසින් දඬුවම් නොකරන, මහේශාඛ්‍ය වරදකරුවන්ට, දඬුවම් දීමට පෙළඹවේවි. මේ මතුවෙන ජනතාවගේ ආවේගශීලීභාවයේ විරෝධතා, නීතියේ බිඳවැටීමේ දිට්ඨ ධම්මවේදනීය විපාකයන්මයි. විනය බිඳවැටුණු සමාජයක, නීතිය තම පැවැත්ම උදෙසා අවභාවිතා වන සමාජයක, පාලකයා වෙන්නේ, ද්වේශය, වෛරය, පළිගැනීම, ආවේගශීලීභාවයමයි. පිංවත මේ ඔබ දකින්නේ ධර්මයයි. ඔබ ධර්මය දැකිය යුත්තේ, ඔබේම ජීවිතයට තවදුරටත් ධර්මයේ අකුරු කියාදීමටයි.
පිංවත, සමහරක් සම්මා දිට්ඨිය නැති පිංවතුන් මහාසංඝරත්නයටත් චෝදනා කරනවා, එම පිංවතුන්ලා සමග පෙළපාලි යන්න, විරෝධතා දක්වන්න ස්වාමින් වහන්සේලා වඩින්නේ නැහැය කියලා. පිංවත සංඝ සමාජයේ අපි පැවිදි වුණේ, ජරා, ව්‍යාධි, මරණ, ශෝක පරිදේව දුක දැකලා. මේ දුකට හේතුව තෘෂ්ණාව යැයි දැකලා. අපි පැවිදි වුණේ මේ ශෝක පරිදේව දුකේ ප්‍රවර්ධනය උදෙසා නොවේ. දුකේ නිරෝධය උදෙසාමයි. ලෝකය කියන්නේ නිරතුරුවම කැඩෙන, බිඳෙන, විසිරෙන, ස්වභාවයමයි. ඒ නිසාම ලෝකය අපිට අයිති නැහැ. නමුත් මේ කැඩෙන, බිඳෙන, විසිරෙන, දුකේ අර්ථය වෙන ලෝකය තුළ, බුදුරජාණන් වහන්සේ, සංඝ සමාජයේ අපිට ගෞරවනීය තැනක් වෙන්කොටදී තිබෙනවා. එම ගෞරවනීය ස්ථානය තමයි මේ ලෝකධාතුවේ උතුම්ම පුණ්‍යකෙත කියන ස්ථානය. මේ පුණ්‍යකෙතයි පිංවන්ත දිව්‍ය, මනුෂ්‍ය, අමනුෂ්‍ය සමාජයටම ආයුෂය, වර්ණය, සැපය, බලය උපද්දවා දෙන්නේ. මහා සංඝරත්නයේ පරම යුතුකම වියයුත්තේ, මේ පුණ්‍යකෙත දුශ්ශීලභාවයන්ගෙන් පුරන් නොවී පවත්වාගෙන යාමයි. පිංවත වර්තමාන සමාජයේ විදුලිය හිඟයි, ගෑස් හිඟයි, තෙල් හිඟයි, අතමිට හිඟයි කියලා, අනුවණින් අපි කිව්වාට, මේ සියල්ලටම ඉහළින්, මේ සියල්ලටම හේතුවෙන ධර්මානුකූල හිඟයක් අපි හැමෝටම තිබෙනවා. එම හිඟය තමයි සමස්ත ජාතියටම, ආයුෂය, වර්ණය, සැපය, බලය හිඟවීම. මෙවැනි අවාසනාවන්ත අවස්ථාවක සමස්ත ජාතියටම වර්ණය, සැපය, බලය උපද්දවාදෙන, සංඝ සමාජයේ, සුපටිපන්න ගුණයේ, උජුපටිපන්න ගුණයේ ශක්තින් අපි දිවිහිමියෙන් ආරක්ෂාකොට ගන්න ඕනේ. බුදුරජාණන් වහන්සේ සංඝ සමාජයේ අපිට පනවා තිබෙන්නේ දුකෙන් පෙළෙන ලෝකයාට පුණ්‍ය කෙතක්වී, සාමීචිපටිපන්න ගුණයෙන් ලෝකයාට ධර්මයෙන් සංග්‍රහ කරන්නය කියලයි. ධර්මයෙන් පූර්වාදර්ශ දෙන්න කියලා. පිංවත් ගිහි පිංවතුන්ලා සංඝ සමාජයේ අපි මහපාරට බහින්නේ නැහැය කියලා චෝදනා කරන්න එපා. අපි සිහිනුවණින් තේරුම් ගත යුතුයි, ජනතාවට අද ආවේගශීලීව මහපාරට බහින්නට සිද්ධවෙලා තිබෙන්නේ, පිංවත් ජනතාවගේ වර්ණය, සැපය, බලයේ දුර්වලතාවයන් හේතුවෙන් නිසාමයි කියලා. මෙවැනි අවස්ථාවක සංඝ සමාජයේ අපිත්, අපේ වර්ණය, සැපය, බලය වන මෛත්‍රිය, ශීලය, සමාධිය, දුර්වලකොටගත්තොත් සමස්ත සමාජයම තව තවත් අවුලෙන් අවුලටම යන්න පුළුවන්. බුදුරජාණන් වහන්සේ පැවිදි අපිට අනුනගේ වැරදිවලට එරෙහිව වීදි බසින්න යැයි දේශනාකොට නැහැ. වරදේ ආදීනවයන් සමාජගත කරන්න කියලයි දේශනාකොට තිබෙන්නේ. අනුනගේ දුශ්ශීලභාවයන්ට එරෙහිව පැවිදි අපි වීදි බැස්සොත්, අපි අපේම ශිල්වත්භාවය අපිම සොරාගත්තා වෙන්න පුළුවන්.
පිංවත දෑස් හැර ආවේගශීලි නොවී, සමාජය දෙස බලන්න, කර්මය කර්මඵලයන් ඒහිපස්සිකව බබලන අපූරුව. උතුම් සම්මා දිට්ඨියේ අර්ථයන් පෙනි පෙනී ප්‍රතික්ෂේප කරන අපේ සමාජයට, සමාජ නායකයින්ට, ආලෝකයටම අදාළ විදුලිය, ගෑස්, තෙල් හිඟවීමෙන් සමාජයෙන් චෝදනා ලබන්නේ, පිංවත් ජනතාව පීඩා විඳින්නේ, විද්‍යාවේ ආලෝකය වන සම්මාදිට්ඨියේ අර්ථයන් ජීවිතවලින් බැහැර කිරීමේ, දිට්ඨධම්මවේදනීය විපාකයන් නිසාම වෙන්න පුළුවන්.
පිංවත මේ දවස්වල ඔබේ විඳීම් හරිම විවිධාකාරයි නේද. මීට වසර දෙකකට පෙරාතුව ලොකු උද්යෝගයකින් මහපාරේ තාප්පවල චිත්‍ර ඇන්ද සැප වේදනාවන්, වර්තමානයේ මහ පාරේදීම ආවේගශීලීව දුක්වේදනාවන් බවට පත්වුණා නේද. පිංවත මේවාට කියන්නේ දේශපාලන මැජික් කියලා නොවේ, ඵස්සයේ මැජික් කියලා. අපේම රූපය නිවස කොටගෙන පටිච්චසමුප්පන්නව පෝෂණය වෙන, විඤ්ඤාණය නමැති මැජික්කරුවා, අවිද්‍යාවේ මැජික් යෂ්ටියෙන් අපිට මැජික්මයි පෙන්වන්නේ. පිංවත අපි සාක්කු හිස් වී යන තරමට,
භණ්ඩාගාරය හිස්වී යන තරමට, අතීතයේ මැජික් සංදර්ශන නැරඹුවා නේද. සෞභාග්‍යයේ කිරි සහ පැණි, පරාජයේ දුක් සහ කඳුළු කොට පෙන්වූවා නේද. පිංවත තවමත් ඔබ මැජික්, මැජික් වශයෙන්ම දකින්න සූදානම් නැතිද. විඤ්ඤාණය නමැති මැජික්කරුවාගේ ඵස්සය නමැති සංදර්ශන භූමියේ, වරෙක ආශ්වාදයේ මැජික්, තවත් වරෙක ආදීනවයේ මැජික්, ප්‍රඥාවෙන් නිරුවත්කොට, කවදාද විමුක්තියේ නිස්සරණය ඔබ දකින්නේ. පිංවත විඤ්ඤාණය නමැති මැජික්කරුවාගේ, අවිද්‍යාවේ අත්තිවාරම මත ඉදි වූ ඵස්ස සංදර්ශන භූමිය, තවදුරටත් ඔබ ඇලීම් සහ ගැටීම් සැරසිලිවලින් සියතින්ම සරසන්න එපා. පිංවත, කර්මය කර්මඵල විශ්වාසයට සහ පටිච්චසමුප්පන්න නැවත උපතට, ඇති බිය නිසාම, සිංහල බෞද්ධයා බොහෝම වේගයෙන් දෙමුහුන් වෙනවා. මරණින් පස්සේ නැවත උපතක නැති ස්වර්ගයට යන්න. පිංවත මාර සිතට දැනෙන “පාර” නම් හරිම ලේසියි. තව තවත් ලෝභ, ද්වේශ මෝහ ධර්මයෝ වඩන්න. මරණාසන්න මොහොතේ ඔබේ පටිච්චසමුප්පන්න උපත සියතින්ම සරසා, මාරයාටම දන්දෙන්න.